Koło miłośników astronomii im. Heweliusza

W tym roku roku męło 16 lat, od kiedy w Gminnym Ośrodku Kultury w Urzędowie działa Koło Miłośników Astronomii im Jana Heweliusza, jako jedno z kół zainteresowań. Jak każda rocznica, tak i ta niesie ze sobą określone wspomnienia. Przede wszystkim o ludziach, którzy brali udział w pracach Koła, osiągnięciach i marzeniach. Także o chwilach smutku, do jakich należała w 2003 roku śmierć Opiekunki Koła Pani Haliny Hevelke, która przez lata wspierała duchowo i materialnie naszą działalność. To nagłe odejście w roku 1999 naszych wspaniałych Przyjaciół z Tarnowa - Pani Barbary i Mariana Maciejowskich, tak oddanych sprawie popularyzacji astronomii wśród młodzieży. To między innymi dzięki nim była możliwa wyprawa na Węgry w celu podziwiania całkowitego zaćmienia Słońca.

Koło podczas czwartej rocznicy.

To wreszcie grupa kilkudziesięciu osób, którzy brali przez te lata czynny udział w pracach Koła. Nie sposób wymienić wszystkich, żeby kogoś nie pominąć. Do najbardziej zaangażowanych należeli: Magdalena Matysiak, Łukasz Sabeł, Wojciech Sic, Grzegorz Ciastek, Jacek Grzebulski, Adam Żuber. W Kole działały również osoby spoza Urzędowa: między innymi Radosław Wojtak z Kraśnika - obecnie student astronomii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Sebastian Furdal z Poniatowej - student astronomii w Warszawie. Bardzo sobie cenimy współpracę z kolegą Michałem Huflejtem z Poznania, autorem kilku programów astronomicznych przydatnych do obróbki komputerowej zdjęć. Wieloletnia współpraca z panem Jerzym Marcinkiem z Lublina zaowocowała wystawą zdjęć astronomicznych, które wykonał wspólnie ze swoim bratem Leszkiem. Pan Marcinek to również konstruktor i pomysłodawca kilku urządzeń do prowadzenia obserwacji ciał niebieskich i astrofotografii.

Wspólne obserwacje

A wszystko zaczęło się 12 grudnia 1994 roku, kiedy w sali widowiskowej Gminnego Ośrodka Kultury zebrała się grupa osób zainteresowanych astronomią. Byli to głównie młodzi ludzie działający w zespołach artystycznych GOK-u, interesujący się oglądaniem nocnego nieba. W spotkaniu uczestniczyła również Pani Halina Hevelke - żona wieloletniego i zasłużonego dla Urzędowa doktora medycyny Alojzego Hevelke, potomka z rodziny gdańskiego astronoma Jana Heweliusza. Oficjalnej inauguracji działalności Koła dokonał ówczesny prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii w Puławach Pan Edward Kozak. Pierwszym prezesem Koła został Łukasz Sabeł. Następnie funkcję tą pełniła Magdalena Matysiak - wnuczka Pani Haliny Hevelke. Obecnie prezesem jest Adam Żuber - autor obszernej strony internetowej poświęconej Kołu - i większości zdjęć nieba.

Wystawy i pokazy astronomiczne

Współpracujemy na bieżąco z Zarządem Oddziału PTMA w Puławach reprezentowanym przez pana Janusza Ławickiego - prezesa Oddziału i jednocześnie wiceprezesa Zarządu Głównego, panią Marią Kapturkiewicz-Szewczyk, pana Zbigniewa Smagacza. Współpraca z Oddziałem PTMA w Puławach owocuje do dnia dzisiejszego różnego rodzaju spotkaniami, podczas których omawiane są kolejne wspólne przedsięwzięcia. Koło Urzędowskie stanowi organizacyjnie integralną część Oddziału PTMA w Puławach. Członkowie Koła pełnią funkcje w Zarządzie Oddziału. Podczas ubiegłorocznego Walnego Zjazdu Delegatów PTMA w Puławach mającego charakter ogólnopolski Urzędów posiadał dwa mandaty delegatów - dla Adama Żubra i Józefa Barana. Miłym akcentem dla mnie było wyróżnienie dyplomem za całokształt działań w zakresie propagowania miłośniczej astronomii i wybór do Krajowego Sądu Koleżeńskiego PTMA.

"Nocne oglądactwo pospolite"

Nawiązane kontakty z ludźmi z całego kraju zajmującymi się amatorską astronomią zaowocowały wieloma spotkaniami w Urzędowie oraz wyjazdami na różnego rodzaju zloty, zjazdy oraz wyprawy obserwacyjne. Do najważniejszych wydarzeń z mijającego 10-lecia należała niewątpliwie wyprawa na Węgry w 1999 roku w celu obserwacji całkowitego zaćmienia Słońca o której pisałem w "Głosie Ziemi Urzędowskiej" z roku 2001. Jedyne co chciałbym dodać i podkreślić do tamtego artykułu to fakt, że cała wyprawa finansowana była wyłącznie ze środków własnych uczestników wyjazdu - bez jakiejkolwiek dotacji z Urzędu Gminy. Zresztą od samego początku istnienia Koła, wszelkiego rodzaju pomoce naukowe były gromadzone i zakupywane ze środków własnych członków oraz opiekunki - Pani Haliny Hevelke. Do zgromadzonych w ten sposób materiałów należą między innymi: teleskop o średnicy zwierciadła 150 mm, obiektyw do aparatu fotograficznego MTO 1000 - wykorzystywany jako dodatkowy teleskop obserwacyjny , lornetka 20x60, statyw do dużego teleskopu z napędem elektrycznym, monitor do kamery, książki, atlasy, mapki nieba. Z dotacji Urzędu Gminy zakupiony został tubus wraz z optyką do dużego teleskopu o średnicy zwierciadła 280 mm za cenę 3.000 zł i czarno-biała kamera CCD wartości 400 zł. W roku 2003 mieliśmy okazję śledzenia i rejestrowania za pomocą komputera Wielkiej Opozycji Marsa. Tak doskonałych warunków do obserwacji tej planety nie było od kilkudziesięciu tysięcy lat! Również w maju 2003 r. podziwialiśmy częściowe zaćmienie Słońca oraz przejście Merkurego na tle tarczy słonecznej.

Budynek Gminnego Ośrodka Kultury

Bieżące wydatki związane z funkcjonowaniem Koła jak prenumerata czasopism, zakup materiałów fotograficznych, wyjazdy do Puławskiego Oddziału PTMA oraz udział w zlotach i spotkaniach finansowane są przez GOK i UG. Koło zrealizowało dwa programy dotacyjne: "Kładka" finansowany przez Lubelski Ośrodek Samopomocy oraz "Pożyteczne Wakacje" dotowany przez Fundację Wspomagania Wsi z Warszawy, na łączną kwotę 5.000 zł. W ramach tych dotacji zakupiono sprzęt komputerowy, kolorową kamerę CCD oraz materiały archiwizacyjne. Od początku swojej działalności członkom Koła marzyło się odrębne pomieszczenie, w którym utworzona zostałaby pracownia komputerowa, tak niezbędna w dzisiejszej dobie obserwacji nieba za pomocą urządzeń cyfrowych. Dopełnieniem marzeń będzie kopuła obserwacyjna z umieszczonym w niej teleskopem sterowanym komputerowo z pomieszczenia pracowni. Jeszcze kilka lat temu marzenia te wydawały się poza zasięgiem naszych możliwości. Jednak uparte dążenie do celu przynosi owoce! Oto w roku bieżącym, w którym obchodzić będziemy 10 rocznicę istnienia te marzenia stają się faktem. Prace adaptacyjne poddasza GOK są zaawansowane w dużym procencie. Obok świetlicy socjoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży znajdzie się pomieszczenie dla Koła a wieża strażacka zostanie zwieńczona kopułą obserwacyjną! W samej wieży planujemy zorganizować galerię fotografii astronomicznej i stałą ekspozycję poświęconą patronowi Janowi Heweliuszowi. Dzięki tej inwestycji w znacznym stopniu zostanie poszerzona działalność Koła. Można będzie prowadzić obserwacje nocnego nieba w sposób bardziej zorganizowany, bez konieczności transportowania drogiego sprzętu w dogodne miejsca poza GOK.

Uczestnicy copiątkowych spotkań z astronomią

Oddane do użytku obserwatorium poszerzy ofertę programową Gminnego Ośrodka Kultury i stanie się miejscem do prowadzenia zajęć dydaktycznych, w którym będą mogli prowadzić lekcje z astronomii nauczyciele ze szkół z terenu gminy. Poprzez oddanie do użytku kopuły obserwacyjnej Urzędów wpisze się do nielicznych miejscowości w kraju posiadających własne obserwatorium astronomiczne, służące nie tylko kilkunastoosobowej grupie miłośników astronomii zrzeszonej w Kole ale również wszystkim zainteresowanym. Przede wszystkim młodzieży szkolnej i dzieciom z terenu gminy, powiatu i okolicy. Na zakończenie jeszcze kilka refleksji jakie mi się nasuwają spoglądając w minione dziesięciolecie. Obserwacja rozgwieżdżonego nieba, poznawanie niezmierzonych przestrzeni międzygwiezdnych, śledzenie z zapartym tchem nowych komet czy bycie uczestnikiem wyprawy na zaćmienie Słońca, uczy przede wszystkim pokory wobec otaczającego nas Wszechświata i jego Stwórcy. Poznając doskonałą harmonię i precyzję tej niewyobrażalnej konstrukcji i zachodzących w niej zjawisk, nabywamy umiejętności szerokiego pojmowania otaczającej nas rzeczywistości. Dopiero wówczas możemy zrozumieć, jak my sami niewiele możemy. Nasza ciągła pogoń za zdobywaniem coraz większych wszelkiego rodzaju dóbr , pycha i traktowanie drugiego człowieka za coś gorszego, tak naprawdę oddala nas od tej harmonii. A przecież tak niewiele potrzeba; wystarczy wyjść wieczorem, spojrzeć w roziskrzone miliardami gwiazd niebo i poczuć to zjednoczenie ze Stwórcą i jego dziełem. A jeśli ktoś z czytających te słowa zechciałby pogłębić swą wiedzę w dziedzinie astronomii - zapraszamy w każdy piątek wieczorem na spotkania Koła Miłośników Astronomii do Gminnego Ośrodka Kultury, gdzie przy pomocy teleskopów możemy wspólnie zgłębiać tajemnice Wszechświata.

Józef Baran